انتخاب رشته و اهمیت آن

انتخاب رشته و اهمیت آن
هیچ‌کس، هیچ‌گاه به تندی یا کندی تپش قلب شما اعتراض ‌نمی‌کند. هیچ‌کس، هیچ وقت رنگ چشم و بلندی یا کوتاهی قد من و شما را مورد انتقاد قرار نمی‌دهد. من و شما هم این کار را نمی‌کنیم؛ چرا؟
برای آنکه هیچ یک از ما در انتخاب رنگ چشم و مو، بلندی یا کوتاهی قد، تندی و کندی تپش قلبمان دخالتی نداریم. ما آدمها، فقط در خصوص آنچه از سر اراده و آگاهی انتخاب می‌کنیم، مورد نقد و بررسی قرار می‌گیریم و در نتیجه پاداش یا مکافات می‌بینیم. انسانیت ما به همین قدرت انتخاب ماست. ما انسانها، با هر انتخابی، در‌حقیقت، خود را می‌سازیم. در واقع ارزش انسان وابسته به ارزش انتخابهای اوست.
اگر کسی در طول عمرش، اکثر انتخابهایش صحیح، عاقلانه‌، مبتنی برواقعیت و به دور از توهم و گمان باشد، کارنامه مثبتی از خود به جا خواهد گذاشت. آدمهای ناموفق نیز کسانی‌ هستند که در کارنامه زندگی‌شان، تعداد انتخابهای درست و عاقلانه‌شان، کمتر از انتخابهای عجولانه، احساساتی و کم عمق و بی‌پایه آنهاست.
در فرهنگ دهخدا کلمه انتخاب، “برگزیدن”و “اختیار” معنی شده است. در واقع انتخاب، به برگزیدن از بین گزینه‌های مختلف یک پدیده، شیء، روش، فرایند واز این قبیل اشاره دارد.
ما ناگزیر از انتخاب هستیم. میلیونها انسان قبل از ما، در مورد موضوعات بسیاری، تصمیم درست یا غلط گرفته‌اند. اولاً با مطالعه تجربیات گذشتگان، می توان از آن به عنوان ذخیره ارزشمندی برای درس آموزی، عبرت گرفتن و نحوه انتخاب صحیح استفاده کرد و ثانیاً می توانیم راه و روش انتخاب درست را بیاموزیم و آموختن آن را به اتفاق و حادثه واگذار نکنیم و منتظر درس گرفتن از نتایج انتخابهای نادرست خود نمانیم.
زمان انتخاب لحظه حساسی است. چرا که با تصمیم‌گیری درباره روش یا پدیده‌ای خاص، سرنوشت خودمان را رقم می‌زنیم. با انتخاب درست می‌توانیم از منابع (مادی، مالی، انسانی و اطلاعاتی) به شیوه‌ای مناسب بهره‌برداری کرده و از اتلاف این منابع جلوگیری کنیم.
انتخاب باید با آگاهی صورت گیرد. منظور از آگاهی، دانش نسبت به مسائلی است که انتخاب ما را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد.
ما در محیطی به سر می‌بریم که عوامل تاثیرگذار بیرونی متعددی در آن وجود دارد. از سوی دیگر، اهداف، ارزش ها، علایق و خواسته‌هایی داریم که مایل هستیم به آنها برسیم.
بدون توجه به واقعیت‌های پیرامون قادر نخواهیم بود به آرمانهایمان دست یابیم. بدون آرزوها و آرمانهای درونی نیز محیط پیرامون، ما را به هر سویی می‌کشد و حاکم مطلق و بی‌چون چرا بر زندگی ما خواهد شد. آشتی دادن میان عوامل درونی و محیط پیرامون، هنر بسیار بزرگی است.
از این رو باید تلاش کنیم در انتخاب­هایمان ضمن توجه به واقعیت های بیرونی، آگاهی لازم را درخصوص جوانب مختلف آن کسب کنیم. کسی که انتخاب می‌کند، می‌داند که به دلیل آزادی عملی که از آن برخوردار است، مسؤولیت نیز خواهد داشت. آزادی همواره با مسؤولیت پذیری، زیبا و قابل قبول بوده است. کسانی که مسؤولیت انتخاب و تصمیم خود را نمی‌پذیرند، در واقع به عدم بلوغ فکری و عاطفی خود شهادت می‌دهند. ما در مقابل انتخاب­ها و تصمیم­هایی که می­گیریم مسؤول هستیم پس باید نهایت تلاش خود را در انتخاب و تصمیم درست مبذول نمائیم.

انتخاب رشته یکی از انتخاب های مهم زندگی:

انتخاب رشته یکی از مهمترین انتخاب­های هر فرد پس از پایان تحصیلات متوسطه است. این انتخاب به دلیل تاثیر زیادی که در تعیین سرنوشت افراد دارد تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار دارد که به دو دسته بیرونی و درونی تقسیم می­شوند. عوامل بیرونی تا حدودی از اختیار فرد خارج است و به صورت غیرمستقیم انتخاب او را تحت تأثیر قرار می­دهند. اما عوامل درونی تا حد زیادی در کنترل فرد قرار دارد.

الف- عوامل بیرونی مهم اثرگذار بر انتخاب رشته

به صورت کلی می‌توان عوامل بیرونی مهم تأثیرگذار بر انتخاب رشته داوطلبان را در موارد زیر خلاصه کرد:
1-خانواده، 2- محیط آموزشی، 3- افراد اثرگذار در زندگی فرد، 4- گروههای همسالان، 5- رسانه‌ها، 6- زمینه‌های اقتصادی و شغلی.
در اینجا برای آگاهی از نقش عوامل فوق شرح مختصری در مورد هر عامل ارائه شده است.

1- خانواده:

ما درخانواده به دنیا می‌آییم و بسیاری از چیزها را از این طریق می‌آموزیم. در واقع خانواده نخستین منبع یادگیری کودکان و نوجوانان است. تجاربی که ما در خانواده
می­آموزیم تا پایان زندگی با ما همراه خواهد بود. بخش زیادی از رفتارها، گرایشها، تمایلات، نگرش‌ها و ارزشهای ما در خانواده شکل می‌گیرد. به دلیل طولانی شدن سالهای حضور در خانواده، انتخاب رشته تحصیلی داوطلبان از محیط خانه و خانواده تأثیر زیادی می­پذیرند. در بسیاری موارد، این تأثیر مثبت است و والدین فرزندان خود را به سوی انتخاب رشته صحیح راهنمایی می­کنند، نتایج تحقیقات نشان می‌دهد که کمک اعضای خانواده، از لحاظ فراهم نمودن امکانات خودشناسی و اطلاعات مورد نیاز برای انتخاب رشته فرزندشان می­تواند سودمند باشد.
اما در برخی موارد والدین علائق خود را در ادامه تحصیل از سالهای ابتدایی به دانش‌آموز تلقین می‌کنند. بر این اساس، نوعی علاقه کاذب در فرد شکل می‌گیرد و آینده ا‌و را رقم می‌زند.
والدین می‌توانند نقش بسیار مهم و اساسی در کمک به فرزندانشان جهت انتخاب رشته آگاهانه، ایفا نمایند. آنها باید به عقاید فرزندان خود احترام گذاشته و در صورتی که خطا و یا لغزشی مشاهده کردند، تلاش لازم در جهت رفع آن مبذول نمایند نه اینکه آنها را به انتخاب رشته یا دانشگاهی که خودشان علاقه‌مند به تحصیل در آن بوده و به هر دلیلی شرایط لازم برای ادامه تحصیل را نداشته‌اند، راهنمایی کنندو یا صرفاً به دلایل دیگری مانند پرستیژ اجتماعی رشته و یا درآمد آن، فرزند خود را هدایت کنند.
پدر و مادر گرامی:
اگر می‌خواستید در رشته یا دانشگاه خاصی تحصیل کنید و به هر دلیلی موفق به این کار نشدید، فرزند خود را مجبور به انتخاب آن رشته یا دانشگاه نکنید.
روابط مناسب خانوادگی باید مبتنی بر تعامل باشد و شما نباید به خاطر زحماتی که به خاطر فرزندتان متحمل شده‌اید، انتظار داشته باشید آرزوها و ایده‌آلهای فرزندانتان کاملاً منطبق با آرزوها و ایده‌آلهایتان باشد.فرزند خوب لزوماً کسی نیست که در همه ابعاد شبیه ما باشد؛ بلکه هر یک از فرزندان ما دارای ویژگی های منحصر بفردی هستند و هر فردی باید در رشته مناسب با ویژگی های شخصیتی اش تحصیل نماید.
سعی نمایید به فرزند خود کمک نمایید که قبل از انتخاب رشته، اطلاعات مورد نیاز از رشته ها و دانشگاهها را کسب نماید.

2. محیط آموزشی:

ما سالهای زیادی از اوقات کودکی و نوجوانی خود را در مدرسه و دبیرستان می‌گذرانیم. در طول تحصیل قبل از دانشگاه ما تجارب زیادی را با معلمان و همسالان خود در این محیط کسب می‌کنیم و بسیاری از علائق ما به ادامه تحصیل در مدرسه شکل می‌گیرد. همه ما معلمانی داشته‌ایم که گاهی آنقدر اثرگذار بوده‌اند که ما را به رشته خاصی علاقه‌مند و یا بر عکس از رشته خاصی بیزار کرده‌اند. محیط مدرسه خصوصاً بعد از دوره راهنمایی نقش زیادی در جهت دهی به علائق دانش‌آموزان دارد.
در دوره متوسطه، با تخصصی تر شدن حوزه‌های تحصیل، دبیران و مشاوران تحصیلی نقش پر رنگ‌تری در هدایت دانش‌آموزان دارند. بررسی‌ها نشان می‌دهد بسیاری از دانش‌آموزان در دوره دبیرستان ضمن الگو قرار دادن معلمان، آنها را به عنوان مشاوری صدیق قبول دارند. از این رو دبیران و مشاوران تحصیلی باید اطلاعات و دانش لازم را برای راهنمایی دانش آموزان خود کسب کنند.
مشاورین و معلمان گرامی
اگر قصد کمک به دانش آموزان را در انتخاب رشته شان دارید، سعی کنید اطلاعات و دانش خود را از انتخاب رشته بالا ببرید. زیرا ضررِ ‌دادن اطلاعات ناقص به داوطلبان‌، بسیار بیشتر از عدم دسترسی به مشاور است.

3. افراد اثرگذار در زندگی فرد:

ما در طول زندگی با صدها بلکه هزاران نفر آشنا می‌شویم. برخی از این آشنایی‌ها فقط چند دقیقه دوام می آورند و برخی دیگر ممکن است تا پایان زندگی با ما همراه باشند. اما در میان این هزاران نفر، تنی چند از زنان و مردان، برای ما اهمیت ویژه‌ای می‌یابند و الگوی رفتار ما قرار می‌گیرند. گاه دوست داریم مانند آنان باشیم و مایلیم پا جای پای آنان بگذاریم و از آنان الگو بگیریم. گاه از اشتباهات آنان درس گرفته و می‌خواهیم از آنها پرهیز کنیم. این افراد در انتخاب آینده تحصیلی فرد نیز نقش مهمی دارند و در برخی موارد از والدین و معلمان نیز اثرگذارترند. به عنوان نمونه دانش‌آموزان ممکن است پس از آشنایی با زندگی بزرگانی مانند دکتر محمودحسابی، پروین اعتصامی، دکتر طاهره صفارزاده، دکتر چمران و دکتر بهشتی و غیره آنها را الگوی خود قرار دهند و تلاش کنند مانند آنها افرادی مفید و اثرگذار در جامعه باشند.

4. گروههای همسالان:

گروه همسالان از سنین کودکی تا بزرگسالی بر رفتار افراد اثر می‌گذارند. بسیاری از اندیشه‌ها، خواسته‌ها و رفتارهای ما تحت تأثیر همسالان قرار دارد. برخی از تصمیم­های ما در گفتگو با دیگر هم سن و سالهای ما شکل می‌گیرد. ما باید از این رابطه و تأثیری که می پذیریم ارزیابی درستی داشته باشیم. داوطلبان آزمون سراسری در بسیاری موارد تابع تصمیم‌های همسالان خود می‌شوند و رشته‌ای را انتخاب می‌کنند که گروه همسالان ایشان توصیه می‌کنند. در طول تحصیل نیز ممکن است دوستان و همسالان، میزان تلاش و یا عدم تلاش داوطلب را تحت تأثیر قرار ‌دهند.
داوطلبان گرامی:
دوستان شما، عموماً اطلاعاتی بیشتر از خودتان ندارند. بنابراین سعی کنید گفته‌ها و توصیه‌های دوستان و همسالان­تان را با رعایت احتیاط در انتخاب رشته­تان مورد استفاده قرار دهید.

5. رسانه‌ها:

رسانه‌هایی همچون صدا و سیما، اینترنت و مطبوعات تأثیر بسیار زیادی بر زندگی نسل جوان دارند. ما از کودکی در مقابل حجم وسیعی از اطلاعات رسانه­ها قرار داریم و بسیاری از دانستنی‌ها و تصورات خود را از آنان می‌گیریم، اما می‌دانیم که همه آنها به یک اندازه اعتبار ندارند. رسانه‌ها هرچند منبع اطلاعاتی مهمی به حساب می­آیند اما گاهی اوقات بویژه در برنامه‌های نمایشی، مبالغه‌های زیادی در مورد آدمها، حوادث و پدیده‌ها می‌کنند.
داوطلبان گرامی:
ما نباید تحت تاثیر مبالغه‌های رسانه ها در مورد رشته ها قرار بگیریم بلکه باید همواره به دنبال واقعیتها، اطلاعات صحیح وتناسب هر ر شته با وضعیتی که در آن قرار داریم باشیم.

6. زمینه‌های اقتصادی، شغلی:

هر فرد در بافت اقتصادی خاصی رشد می‌کند و مشخصه‌هایی را از این بافت کسب می‌کند که او را از سایر افراد مجزا می‌نماید. زمینه‌های اقتصادی و شغلی، انتخابهای افراد درون جامعه را تحت تأثیر قرار می‌دهند. به عنوان مثال وقتی در کشورمان با پدیده بیکاری روبرو هستیم، طبیعی است که داوطلبان هنگام انتخاب رشته، به تحصیل در رشته‌های اشتغال‌زا، توجه بیشتر نشان خواهند داد.
داوطلبان گرامی:
اگرچه در نظرگرفتن زمینه های شغلی رشته ها مهم است، اما هرگز صرفاً بر اساس بازار کار انتخاب رشته ننمایید. بهرحال رضایت
درونی شما از تحصیل در رشته انتخابی شما مهم تر است. ضمناً فرد علاقمند به رشته ای که زمینه های شغلی قوی در جامعه ندارد خواهد توانست با ادامه تحصیل و کارآفرینی، شغل و درآمد مناسب کسب نماید.
عواملی که به آن اشاره شد؛ سازنده محیط پیرامون ما هستند . اما بعضی از آنها مانند والدین آگاه، مشاورین و محیط آموزشی، به همراه کتاب­های آشنایی با رشته ها، پیک سنجش، فارغ التحصیلان رشته ها، می­توانند به عنوان منابع اطلاعاتی در کسب آگاهی و مشورت در انتخاب رشته مورد استفاده فعال قرار بگیرند.
ب- عوامل درونی مهمی که باید در انتخاب رشته درنظر گرفته شود:
انتخاب و تصمیم‌گیری، فرایندی طولانی است؛ با اینحال در بعضی از مواقع ما مجبوریم در یک زمان معین و کوتاه، دست به تصمیم و انتخاب خاصی بزنیم؛ به عنوان نمونه، اگر چه این روزها، داوطلبان مجاز به انتخاب رشته، بیشترین وقت را برای مشاوره و کسب اطلاع در مورد رشته‌های تحصیلی و مراکز دانشگاهی اختصاص می‌دهند، اما بی‌شک، فرایند انتخاب رشته از مدتها قبل و یا بلکه از سالها پیش آغاز شده است.
بعضی از داوطلبان، به طریقی از دوران راهنمایی یا دبیرستان به موضوع انتخاب رشته فکر کرده‌اند و در برخورد با دیگران و تغییرات و رخدادهای گوناگون، به رشته‌های متفاوتی اندیشیده‌اند؛ اما مسلم است که این چند روز برایشان ، اهمیتی بیشتر از همه آن سالها دارد؛ زیرا در پایان مهلت انتخاب رشته، باید انتخاب را مناسب خود را انجام دهد.
با توجه به این واقعیت، اینک از شما می‌خواهیم برای انتخاب رشته دانشگاهی، ویژگیهای زیر را در خود دقیقاً مورد توجه قرار دهید:
عوامل درونی تأثیرگذار بر انتخاب رشته شامل موارد زیراست:
علاقه؛
ارزشها؛
اعتقادات؛
توانایی‌ها و مهارتها؛
ویژگی‌های شخصیتی؛
اهداف؛
تجربیات.

1. علایق:

بسیاری از متخصصین اعتقاد دارند عمده تفاوت انسانها در گرایش‌هایشان به امور مختلف است. علائق مجموعه‌ای از ترجیحات هستند که به فرد تعریفی از خودش می‌دهند که چه کسی است. روشن است این ترجیحات باید درحد امکان آگاهانه و قابل دفاع باشند. بزرگی می‌گوید زنان و مردانی خوشبخت هستند که حرفه و شغل شان در بزرگسالی در امتداد علائق دوران کودکی و نوجوانی‌شان باشد.
توجه به علایق بویژه برای جوانان و به طور اخص در انتخاب رشته تحصیلی بسیار مهم و تعیین کننده است. در این مفهوم، علایق افراد منجر به تمایل آنها به انجام فعالیت‌های متفاوتی شده و ویژگی­‌های شخصیتی خاصی را شکل می‌دهند. برخی از روان‌شناسان مانند هالند، معتقدند که هر فرد با توجه به تفاوت های فردی و رجحانهایش، با نوع خاصی از رشته‌های دانشگاهی و به تبع آن مشاغل سازگار است. بنابراین افراد، با تحصیل در رشته­­ای که با نوع شخصیت و علایق آنها همخوانی دارد، راضی و موفق خواهند بود. به هرحال، علاقه به رشته تحصیلی، یکی از عوامل مهم موفقیت شما است. انتخاب رشته حتماً باید با تلاش مستمر و پیگیر همراه باشد، و داوطلب باید کوشش لازم را برای رسیدن به الزامات تحصیل در آن رشته بنماید.

2. ارزشها:

ارزش به زبان ساده آن چیزی است که در زندگی برای شما مهم و اصول و معیار رفتاری شما است. هر شی، پدیده یا رویدادی بخشی از وجود ما را درگیر می‌کند. هنگامی که برای حل مسأله‌ای تلاش می‌کنیم، بخش فکری و ذهنی ما درگیر است. اما هنگامی که چیزی، حتی بدون دلیل روشن و آشکار، برایمان آنقدر اهمیت دارد که حاضریم بهای سنگینی بابت آن بپردازیم، آنگاه معلوم می‌شود که عواطف ما درگیر شده است. هنگام هر انتخاب، از جمله انتخاب رشته تحصیلی؛ ارزشها با شدت هر چه تمامتر خود را نشان می‌دهند. داوطلبانی که قصد انتخاب رشته دارند، لازم است به ارزشهای موردنظر خود، کاملاً واقف باشند و آنها را در نظر بگیرند
برخی ارزشهای تأثیرگذار در انتخاب رشته عبارتند از:
کسب موقعیت اجتماعی
کسب شغل و درآمد مناسب
استقلال در زندگی
کمک به دیگران
ارتفاء سطح علمی و فرهنگی جامعه و…
توجه به ارزشهایی از این قبیل باید حتماً در انتخاب رشته مدنظر قرار گیرد. با انتخاب رشته تحصیلی مسیر شغلی و نیز سطح و میزان درآمد فرد تا حدودی معین می‌گردد. مدرک تحصیلی و شغل متناظر با آن، بخش مهمی از موقعیت اجتماعی آینده نزدیک و دور فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد. موقعیت اجتماعی مناسب، می‌تواند رضایت خاطر و در نتیجه سلامت روحی و روانی فرد را تأمین کند.
داوطلبان گرامی:
درصورتیکه قویاً به کمک به دیگران ارج می‌نهید، رشته‌ای را انتخاب کنید که ویژگی آن یاری‌رسانی یا کمک به دیگران است. از یاد نبریم که شغل آینده باید به گونه‌ای باشد که از انجام دادن آن لذت ببرید و به آن افتخار کنید. به هرحال ارزشهای شما می‌توانند اثر عمیقی را بر انتخاب رشته شما، رضایت شما از رشته تحصیلی در دانشگاه و جهت گیری شغلی شما پس از فارغ التحصیلی داشته باشند.
اگر در هنگام انتخاب رشته تحصیلی، این واقعیتها را در نظر نگیرید و خیال کنید که می‌توانید چند سال آینده را به خواندن رشته تحصیلی‌ای بپردازید که چندان باب طبع شما نیست، تصمیم خطرناکی گرفته‌اید.

3. اعتقادات:

انسان در کنار شناخت، دارای دامنه متنوعی از عواطف است که تصمیم‌های او را تحت تأثیر قرار می­دهند. یکی از مهمترین تفاوتها میان آدمیان، ارزش گذاری­های مختلف آنها در مورد پدیده‌ها و رویدادهاست که این تفاوت عمدتاً به عواطف، اعتقادات و باورها ارتباط پیدا می‌کند. داوطلبان باید اعتقادات مذهبی، اجتماعی و حتی سیاسی و فرهنگی خود را بخوبی بشناسند. به عنوان نمونه رشته پزشکی برای کسانی مناسب است که در خود، این توان و علاقه را می‌بینند که در لحظاتی از منافع و لذات زندگی خود برای نجات جان و آرامش روح و روان دیگران چشم پوشی کنند.
برخی از داوطلبان، بویژه دختران، بودن در کنار خانواده را بر هر چیز دیگر ترجیح می‌دهند. بنابراین به هنگام انتخاب رشته باید به محل تحصیل و رشته‌ای که انتخاب می‌کنند توجه نمایند. فضای مذهبی و فرهنگی برخی خانواده‌ها با فعالیت فرزندانشان در برخی رشته های تحصیلی تناسبی ندارد. لذا داوطلبان باید به هنگام انتخاب این گونه رشته‌ها به تضادهای احتمالی میان فضای حرفه‌ای و فضای خانوادگی خود توجه لازم را مبذول نمایند.

4. توانایی‌ها، مهارت‌ها:

مهارت عبارت است از کارآیی، سهولت یا زبردستی که از طریق تمرین و تجربه رشد می‌یابد. مهارت، به شما توانایی انجام کارهای ویژه‌ای را می‌دهد. این توانایی می‌تواند قدرت جسمانی، ذهنی، مالی یا قانونی برای انجام موفقیت آمیز کارهای مورد نظر شما باشد.
در انتخاب رشته مهارت­ها و توانایی­های داوطلبان برای ادامه تحصیل در یک رشته خاص اهمیت زیادی دارد. در رشته­هایی مانند ریاضی، مهندسی، جامعه­شناسی، روانشناسی، پزشکی، داروسازی و… هر یک توانایی خاصی را می­طلبد و لازم است داوطلب قبل از اینکه دست به انتخاب بزند ارزیابی درستی از مهارت­ها و توانایی­های خود داشته باشد.

5. ویژگی‌های شخصیتی

بسیاری از روانشناسان معتقدند بین نوع شخصیت افراد و موفقیت ایشان ارتباط قوی وجود دارد. همه ما می‌دانیم افراد از نظر شخصیتی با هم تفاوتهای زیادی دارند و این تفاوت ناشی از عوامل زیستی و وراثتی است . روانشناسان طبقه‌بندی‌های مختلفی از ویژگی‌های شخصیتی ارائه کرده‌اند که عمدتاً توصیف کننده نوع واکنش افراد به محرکها است (مانند درونگرا در مقابل برونگرا، جمع‌گرا در مقابل فردگرا، هیجانی، آرام و …). به طور کلی می‌توان شش نوع شخصیت را از دیدگاه روانشناسی مطابق با علائق فرد برشمرد:
واقع‌گرا؛
جستجوگر؛
هنری؛
اجتماعی؛
متهور؛
قراردادی
داوطلبان عزیز لازم است به ویژگیهای خاصِ انواع شخصیت‌ها که در اینجا به طور اختصار بیان می‌شود، دقت نمایند تا دریابند به کدام یک از انواع شخصیتها نزدیک‌ترند و در انتخاب رشته خود آن را مدنظر قرار دهند.

١ – افراد واقع‌گرا:

افراد واقع‌گرا، فعالیتهایی را ترجیح می‌دهند که شامل کار عملی، منظم و مرتب با ابزار یا ماشینها و حیوانات یا گیاهان باشد. این افراد اغلب تمایل دارند از فعالیتهای اجتماعی و یا آموزشی مثل تدریس، مشاوره، پرستاری یا اطلاع‌رسانی دوری کنند. این گرایشهای رفتاری افراد واقع­گرا به نوبه خود موجب گرایش به امور فنی، مکانیکی، کشاورزی والکترونیکی و کاستیهایی در امور فردی و آموزشی می‌گردد. افراد واقع‌گرا برای پول، قدرت و موقعیت ارزش بسیار زیادی قائل هستند.

٢ – افراد جستجوگر:

افراد جستجوگر، گرایش به فعالیتهایی دارند که شامل بررسی و موشکافی مشاهده‌های خلاقانه و نمادی پدیدههای جسمانی، زیست شناسی و فرهنگی می‌گردد که بتوانند چنین پدیدههایی را درک و کنترل نمایند. این افراد اغلب از فعالیتهای اجتماعی تکراری دوری می‌کنند. این گرایشهای رفتاری افراد جستجوگر منجر به کسب کارایی‌های علمی و ریاضی و نقص در توانایی‌های رهبری در آنها می‌شود. افراد جستجوگر خود را هوشیار، انتزاعی، پیچیده، کنجکاو، مستقل، دقیق، منطقی و پژوهشگر می‌بینند.

٣ – افراد هنری:

افراد واجد شخصیت هنری افرادی هستند که فعالیتهایی را ترجیح می‌دهند که آزاد، دارای ابهام و نامنظم بوده و شامل دستکاری محیط برای خلق و یا تولید شکلهای هنری است. افراد هنری از فعالیتهای عادی و هماهنگی با قواعد اجتناب می‌کنند. این گرایشهای رفتاری افراد هنری به نوبه خود منجر به کسب مهارتهای هنری، موسیقی، نمایشنامه، آهنگسازی یا خلق آثار هنری دیگر و نقص در کارایی‌های تجاری و دفتری می‌گردد. افراد هنری خود درون‌گرا، مستقل، هیجانی و حساس می‌بینند و به ابراز خلاقانه ایده‌ها، هیجانات و احساسات اهمیت می‌دهند.

٤ – افراد اجتماعی:

افراد اجتماعی، به دنبال فعالیتهایی هستند که شامل ارتباط با دیگران برای آگاه ساختن، آموزش دادن، رشد و توسعه دادن، مراقبت کردن یا تعلیم دیگران است و آنها از فعالیتهایی منظم و مرتبی که شامل ابزار، مواد و یا ماشین‌ها می‌شود، اجتناب می‌کنند. این گرایشهای رفتاری افراد اجتماعی، منجر به کسب کفایتهایی در ارتباطات انسانی (مثل مهارتهای بین فردی و آموزش) و نقص در توانایی با کارهای فنی و دستی می‌گردد. افراد اجتماعی خود را همیار، همدم، بخشنده، کمک کننده، ایده‌آل‌گرا، مسؤل، موقع‌شناس، آگاه و گرم می‌بینند و به پرورش و توسعه رفاه دیگران و خدمات اجتماعی اهمیت می‌دهند.

٥ – افراد متهور:

به افرادی ‌متهور گفته می‌شود که فعالیتهایی را ترجیح می‌دهند که شامل ارتباط با دیگران، جهت حصول اهداف سازمانی یا اقتصادی است و از فعالیتهای علمی، ذهنی و پیچیده دوری می‌کنند. این گرایشهای رفتاری افراد متهور منجر به کسب تواناییهای کلامی، رهبری، بین فردی و در عین حال نقص در توانایی علمی می‌گردد. افراد متهور، خود را پرخاشگر، جاه‌طلب، سلطه‌گر، پر انرژی، برونگرا، خوش بین، معروف، دارای اعتماد به نفس، پرحرف و اجتماعی‌ می‌بینند و به دستاوردها و نیز موقعیت اجتماعی، خیلی اهمیت می‌‌دهند و ارزش قائل هستند.

٦ – افراد قراردادی:

افراد دارای شخصت نوع قراردادی، به دنبال فعالیتهایی هستند که شامل کارهای منظم، مرتب و از پیش تعیین شده مثل تایپ، ورود داده‌ها به کامپیوتر یا نوشتن می‌باشد. این افراد از کارهای سازمان نیافته و مبهم دوری می‌کنند. این ویژگیها به نوبه خود، منجر به کسب انواع تواناییهای امور دفتری و محاسبه کردن و عدم کارایی در تواناییهای هنری می‌گردد. این افراد خود را دقیق، منظم، همنوا می‌دانند.
داوطلبان عزیز توجه کنند که اکثر افراد در واقع ترکیبی از خصلتهای ارائه شده در ذیل هر یک از تیپهای شخصیتی هستند و در هنگام تطبیق خود با یکی از آنها، باید تفاوتهای خود را با این تیپها در نظر داشته باشند.

6. اهداف

هر حرکتی که ما انجام می‌دهیم به منظور و هدف خاصی انجام می‌گیرد. وقتی از منزل خارج می‌شویم برای تحقق یک یا چند هدف حرکت خود را آغاز می‌کنیم. اینکه شما چه هدفی را برای آینده انتخاب کنید تعیین کننده مسیر حرکت شما خواهد بود. به عنوان مثال اگر نخواهید به دانشگاه بروید نیازی ندارید که به فکر ادامه تحصیل باشید. بررسی‌ها نشان می‌دهند اکثر دانش‌اموزان پس از پایان دوره دبیرستان می‌خواهند به دانشگاه بروند. این جهت گیری نوعی هدف کاذب است زیرا همه این افراد نمی‌خواهند به دانشگاه بروند و گاهی مواقع تحت تأثیر عوامل بیرونی مانند خانواده و همسالان به این سمت گرایش پیدا می‌کنند.
داوطلب گرامی سعی کنید با توجه به توانایی‌های شناختی و علمی، علایق و آگاهی‌هایی که به دست می‌آورید هدف خود را برای ادامه تحصیل تعیین کنید. هیچ تضمینی وجود ندارد که شما حتماً با دانشگاه رفتن فرد موفقی شوید. واقعگرا باشید و هدفتان را درست انتخاب کنید.

7. تجربیات داوطلب:

همه ما در دوران تحصیل کم و و بیش تجاربی را در مورد رشته‌های مختلف درسی به دست آورده‌ایم. این تجربیات فردی یکی از عوامل بسیار مهم در انتخاب رشته است. ما قویاً به شما توصیه می‌کنیم این تجربیات و تصورات ناشی از آن را دست کم نگیرید و به آن بهای لازم را بدهید. زیرا جهت گیریِ علایق شما را تعیین می‌کنند. در همین حال توصیه می‌کنیم که از درستی تصورات و تجربیات خود، مطمئن شوید، شاید در یک حادثه، ما تصور منفی از یک رشته تحصیلی پیدا کرده‌ایم یا بر اثر تجربه، تصور مثبت و خوشایندی از یک رشته تحصیلی دیگر بدست آورده باشیم. این تجربیات و تصورات ارزشمند است، اما باید با کمک و مشورت گرفتن از دیگران و جمع آوری اطلاعات، مطمئن شویم که تصور مثبت یا منفی ما، واقعی و یا کاذب است.

نتیجه گیری

اگر آزمون سراسری را در یک پیوستار بررسی کنیم شاید مهمترین بخش آن ـ که عواقب آن نیز متوجه خود داوطلب خواهد بود ـ انتخاب رشته است. انتخاب رشته فرایندی طولانی است و داوطلبان باید از سالها قبل در مورد هدف، علائق، گرایش­ها و … به نتیجه رسیده و اطلاعات لازم را برای انتخاب رشته به دست آورده و پس از اعلام نتایج اولیه آزمون سراسری با آگاهی اقدام به انتخاب رشته نمایند.
باتوجه به آنچه گفته شد سعی کنید در انتخاب رشته به نکات زیر توجه نمایید:
تصویر روشنی از علائق، توانایی­ها و ارزشهای مورد نظرتان را درنظر قرار دهید؛
هدف­تان از ادامه تحصیل را مشخص کنید؛
از مشاورین آگاه و مطمئن مشورت بگیرید؛
در مورد رشته­هایی که می­خواهید انتخاب کنید از منابعی مانند اساتید؛ فارغ التحصیلان، دبیران، کتب معرفی رشته های دانشگاهی و پیک سنجش کسب اطلاع کنید؛
در مورد دانشگاه­هایی که می­خواهید انتخاب کنید با استفاده از سایت های دانشگاهها، و پیک سنجش کسب اطلاع کنید؛
سعی کنید در مورد زمینه های شغلی رشته و یا رشته­هایی که می­خواهید انتخاب کنید اطلاعات کسب کنید؛
ظرفیت رشته­ها، نکات فنی، نحوة تخصیص ظرفیت و شیوه گزینش را به خوبی مطالعه کنید.
صرفاً بر اساس رتبه انتخاب رشته نکنید. اگر رتبه شما به اندازه ای است که می توانید رشته هایی را که بر اساس ویژگی های فردی تان که در بالا ذکر شد با شما تناسب داردرا برگزینید، با مشورت با والدین و مشاورین، آن رشته را انتخاب کنید.
به این نکته مهم توجه کنید که تضمینی وجود ندارد با دانشگاه رفتن شما فرد موفقی شوید؛
برخی بایدها و نبایدها و توصیه­های انتخاب رشته منجر به کاهش اشتباهات در حین انتخاب رشته
ـ انتخاب رشته‌هایی که رتبه لازم برای آنها را کسب نکرده‌اند.
ـ انتخاب رشته بر اساس مقایسه رتبه خود با رتبه داوطلبان سالهای گذشته.
ـ انتخاب رشته بر اساس مقایسه رتبه خود با رتبه سال گذشته خود
.ـ مقایسه رتبه خود با داوطلبان گروههای آزمایشی دیگر.
ـ بی‌توجهی به سهمیه‌ها: از آنجا که قبولی افراد در سهمیه خودشان بیشتر است بنابراین بی‌توجهی به این قاعده به ضرر داوطلب تمام خواهد شد.
ـ اولویت‌بندی نامناسب رشته‌ها: این اتفاق برای بسیاری از داوطلبان روی داده است که هنگام اعلام نتایج نهایی هرچند رتبه برای رشته‌های بهتر و مورد علاقه خود را کسب کرده‌اند اما در رشته‌ای پذیرفته شده‌اند که اولویت پایین‌تری برای آن قائل بوده‌اند علت این رخداد ترتیب نادرست انتخاب رشته‌هاست. همواره باید رشته‌هایی که داوطلب برای آنان ارزش بیشتری قائل است در اولویت باشد.

توصیه ها:

دقت شود به صورت ناخواسته کد رشته‌های کاردانی قبل یا بین رشته‌های کارشناسی و یا دکتری حرفه­ای درج نشوند.
دقت شود به صورت ناخواسته کد رشته‌های کارشناسی قبل یا بین کد رشته‌های کارشناسی ارشد پیوسته یا دکتری حرفه­ای درج نشوند.
دقت شود به صورت ناخواسته کد رشته‌های کارشناسی بین کد رشته‌های مهندسی درج نشوند.
دقت شود به صورت ناخواسته کد رشته‌های مربوط به دانشگاه‌های واقع در شهرهایی که مورد نظر نیست، قبل یا بین کد رشته‌های مورد علاقه درج نشوند.
دقت شود به صورت ناخواسته کد رشته‌های دوره‌های شبانه، دانشگاه پیام‌نور، دوره‌های نیمه حضوری و مؤسسات غیرانتفاعی، قبل یا بین کد رشته‌های روزانه درج نشوند.
ـ پر کردن نادرست فرم انتخاب رشته اینترنتی: پس از زحمات فراوانی که داوطلب متحمل می‌شود و به انتخاب رشته مبادرت می‌ورزد لازم است هنگام پر کردن فرم انتخاب رشته در مرتب کردن و وارد کردن کد رشته‌های مورد علاقه در فرم انتخاب رشته اینترنتی، دقت کافی به عمل آید.بی‌دقتی و نوشتن کدهای نادرست ممکن است به پذیرش فرد در رشته‌هایی منجر شود که به هیچ وجه مورد نظرش نبوده است. به هنگام ثبت‌نام اینترنتی دقت لازم را به عمل آورید و در پایان از روی فرم انتخاب رشته خود پرینت تهیه کنید.
ـ انتخاب تصادفی رشته‌های تحصیلی و دانشگاههای محل تحصیل: توصیه می‌شود هرگز به طور تصادفی انتخاب رشته نکنید زیرا در صورت قبولی در رشته‌هایی که به آن علاقه ندارید مجبورید در آن رشته ادامه تحصیل دهید یا باید یک سال محرومیت از شرکت در آزمون سراسری را بپذیرید.
ـ اعتماد به اطلاعات برخی از افراد یا منابع نامعتبر: درست است که برای هر انتخاب نیاز به اطلاعات و آگاهی است اما اطمینان از صحت اطلاعات نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. برخی اوقات داوطلبان اطلاعات مناسب و مفیدی را به دست می‌آورند ولی بدون توجه به این اطلاعات خود به انتخاب رشته مبادرت می‌ورزند در این صورت مسیر زندگی افراد بی‌توجه به واقعیتها از مسیر مناسب دور می‌شود. بعد از پر کردن فرم و قبل از تحویل، آن را به فرد مورد اطمینانی بدهید تا کد رشته‌های انتخابی شما را در برگه جداگانه‌ای بنویسد و درمقابل هر کد، نام رشته و نام دانشگاه مربوط به آن را از روی دفتر شمارة 2 درج کند.. سپس شما این لیست را دقیقاً مطالعه و با لیست کد رشته‌های انتخابی خود مقایسه کنید. در صورت هرگونه اشتباه, آن را بررسی و رفع کنید.
ـ انتخاب برخی از رشته‌ها بدون توجه به هزینه آنان: چنانچه داوطلبان توانایی پرداخت هزینه یا شهریه مراکز آموزشی غیرانتفاعی دوره‌های شبانه یا دیگر دوره‌هایی که ادامه تحصیل در آنها مستلزم پرداخت هزینه است را ندارند بهتر است این مراکز را انتخاب نکنند .
حتماً, حتماً از فرم انتخاب رشته تکمیل شده خود, قبل از تحویل آن کپی تهیه کنید.